Nội dung bài viết

Phong tục cúng ông Công ông Táo ở ba miền Bắc-Trung-Nam có gì khác nhau?

Tuỳ theo phong tục vùng miền mà nghi lễ cúng ông Công ông Táo giữa 3 miền Bắc-Trung-Nam có sự khác biệt nhất định.

Theo truyền thống của người Việt, vào ngày 23 tháng Chạp hằng năm, cúng ông Công, ông Táo để lên thiên đình để báo cáo mọi việc trong gia đình nhà chủ với Ngọc Hoàng, mọi người thường dọn dẹp nhà cửa, bếp núc sạch sẽ, sau đó làm một mâm cơm để tiễn ông Công ông Táo về trời.

Ngoài những điểm này ra , do vị trí địa lý cũng như những quan niệm mà nghi lễ cúng ông Công, ông Táo giữa 3 miền Bắc-Trung-Nam có sự khác biệt nhất định, nhưng đều mang ý nghĩa chung là thể hiện tấm lòng thành kính của gia chủ đối với vị thần cai quản việc phúc đức trong nhà.

Phong tục miền Bắc

Người miền Bắc, thường cúng ông Công ông Táo từ khá sớm, phần lớn đều chuẩn bị mâm cỗ cúng lễ từ khoảng 20 tháng Chạp và muộn nhất là vào trưa ngày 23.

Sở dĩ vì có quan niệm rằng kể từ 12 giờ trưa ngày 23 tháng Chạp, các Táo phải về thiên đình làm lễ chầu với Ngọc Hoàng nên không còn ở lại dương gian để nhận lễ được.

Nét đặc trưng khác biệt nhất của miền Bắc đối với 2 miền còn lại là các gia đình thường dùng cá chép để làm cúng lễ. Tuỳ theo từng khu vực địa phương nói chung và gia đình nói riêng mà đó có thể dùng cá chép sống, hoặc cá chép giấy với số lượng khác nhau.

Cá chép còn sống được đặt cạnh mâm lễ cúng, sau khi tiến hàng xong lễ cúng thì được đem đi thả phóng sinh ở ao hồ, sông suối gần nhà với quan niệm cá chép hoá rồng, làm phương tiện đưa các Táo trở về thiên đình. Ngoài ra, việc phóng sinh cá chép vào ngày này, để thể hiện tấm lòng nhân hậu, đức độ và lương thiện của gia chủ.

Bên cạnh, mâm cúng ông Công ông Táo của người miền Bắc không thể thiếu bộ giấy áo mũ các Táo. Và mâm cỗ cúng thường làm những món truyền thống như: xôi, gà, giò, nem, canh măng…; ngoài ra, cũng có thể là mâm cỗ chay với các món xôi, chè…

Phong tục miền Trung

Tục cúng ông Công ông Táo của người dân miền Trung thường được xem là cầu kỳ nhất trong 3 miền. Không cúng áo mũ, vàng mã cho các Táo như người miền Bắc, người miền Trung thường dâng lên một con ngựa bằng giấy mã, có yên cương đầy đủ, đốt vàng mã và mâm cúng với nhiều lễ vật.

Đầu tiên, người miền Trung sẽ làm trong nghi lễ cúng ông Táo chính là thay mới cát bên trong lư hương và lau dọn bàn thờ ông Táo sạch sẽ, chuẩn bị tươm tất cho lễ cúng diễn ra vào ngày 23 tháng Chạp. Sau khi lễ cúng xong, gia chủ sẽ tiến hành tiễn đưa tượng 3 Táo quân cũ làm bằng đất nung khỏi bàn thờ và đưa tới các am miếu ở đầu xóm hoặc ở dưới các gốc cây cổ thụ ở các ngã ba đường. Kế tiếp là rước tượng 3 Táo quân mới đặt lại lên bàn thờ để bắt đầu năm mới.

Người dân ở Huế còn có tập tục dựng cây nêu trước sân nhà hay sân đình trong sáng ngày 23 tháng Chạp. Lễ cúng diễn ra chiều 30 Tết, họ lại rước thần về và đến sáng mồng 1 Tết an vị ông Táo mới.

Phong tục miền Nam

Trong phong tục của người miền Nam xưa thì có nhiều điều khác biệt so với cách cúng ngày nay. Các gia đình miền Nam thường cúng Táo quân vào buổi đêm, khoảng từ 20 giờ đến 23 giờ ngày 23 tháng Chạp.

Vì họ quan niệm rằng, lễ cúng ông Táo chỉ nên được thực hiện vào cuối ngày, khi cả gia đình đã dùng xong bữa tối, không phải đụng đến việc bếp núc để nấu nướng nhằm tránh làm phiền đến các Táo thì nghi lễ tiễn Táo về chầu trời mới có hiệu quả.

Tuy nhiên,ngày nay thì việc giao thao văn hóa nên có nhiều sự thay đổi. Các gia đình thường làm lễ tiễn ông Táo từ sáng sớm tại khu vực đặt bếp nấu, với mâm lễ cúng tuỳ điều kiện nhưng không thể thiếu món chè trôi nước, đĩa kẹo mè đen và đậu phộng, nhang đèn, 3 chung nước nhỏ và đặc biệt là bộ “cò bay, ngựa chạy”.

“Cò bay, ngựa chạy” là hình giấy mã với hình con cò và con ngựa dùng để hoá sau khi xong lễ với mong muốn Táo về chầu thiên đình . Bên cạnh đó, gia chủ còn sắm 3 bộ quần áo mới bằng giấy cho 3 vị Táo.